Mayangsumirat/Kabèh

Saka Wikisumber
Mayangsumirat
[ 6 ]

pantoging daya

nimas......
samangsa rama ibu ndangu matur walaka
ngawula pangéntha
nglacak gandaning susastra
ateken paramabasa
embuh dunungé panggah
kusung-kusung angerep jangkah
………..
yèn rama ibu kapang
nimas
aturana mithati
buntel-buntel trasi klumut
wujuding darmabektiku wring nagari
nimas


Candra Pustaka Crita Cekak

No. 50, Taun ka VI, kaca 33


[ 8 ]Pangiring


Kulanuwun

Sapérangan geguritan kula ingkang sakawit sami kapacak wonten ing kalawrati Djaka Lodang punika kajumputan malih kaimpun dados satunggal, istingarah nggampilaken ing panyemak kagem sok sintena ingkang badhé nlusur sejarah ngrembakaning kasusastran Jawi ing jaman samangké. Krénah punika kasurung awit boten sakedhik para sutrena sastra ingkang saben-saben ngresakaken geguritan kasebut. Hambokbilih kasembadan ing samudayanipun, geguritan sanésipun ingkang sami sumawur wonten kalawarti basa Jawi kadosdéné Panjebar Semangat, Jayabaya, Mekarsari, Dharma Nyata, Pustaka Candra, Gotong Royong, Kumandhang, Gumregah, Candra Kirana, Crita Cekak lan sapiturutipun inggih badhé kapilihi lan kaimpun. Ing pangèsthi sageda kagem tetandhingan déning sok sintena ingkang kasdu sudi nanjihaken kasusastran Jawi.

Ing wasana sumangga ing karsa.


Nuwun,


Ungaran, 12 Mei 1986




Kula pun,


Muryalelana


[ ix ]Sambutan

Kepala Balai Bahasa

Daerah Istimewa Yogyakarta


Salah satunggiling tanggel jawab saking Balai Bahasa Yogyakarta inggih punika nglestantunaken basa lan sastra dhaérah (Jawi). Basa lan sastra Jawi minangka kabudayaning masarakat Jawi kedah dipunlestantunaken amrih saged sumrambah tumrap generasi salajengipun. Kanthi lairipun antologi geguritan anggitanipun Bapak Muryalelana punika, tanggel jawab suwau kabuktèken. Miturut katrangan, antologi punika rumiyin awujud naskah ketikan ingkang sampun siap dipunpadosaken penerbit, nanging dèrèng ngantos kelampahan, Bapak Muryalelana sampun kapundhut Gusti langkung rumiyin. Naskah menika kapasrahaken dhumateng édhitor (Dhanu Priyo Prabowo) supados ing bénjangipun katerbitaken. Naskah kapasrahaken déning Ibu Muryalelana, sadinten sasampunipun Bapak Muryalelana kapetak (4 Juni 2002), ing dalemipun Jalan Diponegoro, Ungaran, Semarang. Kala semanten piyambakipun Dhanu nuju layat, sanajan randhat sadinten (amargi kabaripun ugi telat).

Buku antologi Mayangsumirat ing pangajab saged kanggé nedahaken kiprahipun Bapak Muryalelana ang[ x ]gènipun ambyur ing jagading kasustran Jawi. Kados sampun dipunandharaken piyambak déning swargi ing pengantar buku menika, bilih taksih kathah karya-karyanipun ingkang penting nanging dèrèng dipunbukokaken. Mugi-mugi ing salajengipun, karyanipun tokoh sastra Jawi punika saged dipunterbitaken dados buku.

Ing wasana, asesanti mikul dhuwur mendhem jero dhumateng kiprahipun Bapak Muryalelana, mugiya ing kalanggenan swargi pikantuk karahayon. Dhumateng Ibu Muryalelana, katuraken matur nuwun awit sampun mitadosaken buku menika dipunterbitaken dening Balai Bahasa Yogyakarta. Nuwun.


Ngayogyakarta, 29 Oktober 2012


Drs. Tirto Suwondo, M.Hum


[ xi ]Aturé Édhitor


Mboten kathah ingkang saged kula aturaken gegayutan kaliyan seratan guritanipun Bapak Muryalelana ingkang dipuntengeri Mayangsumirat punika. Saèstunipun, naskah antologi geguritan punika sampun 10 (sedasa) taun kepengker kula tampi saking Ibu Muryalelana ing dalemipun ing Jalan Diponegoro, Ungaran, Semarang. Sakawit, kula dalasan sauntawis kanca ndhèrèk bélasungkawa awit sédanipun Bapak Muryalelana tanggal 3 Juni 2002. Nanging, kabekta ing kabar ingkang randhat katampi, saweg tanggal 4 Juni 2002 saged sowan. Sasampunipun punika, nalika badhé wangsul, Ibu Muryalelana masrahaken naskah ketikan ing kertas cd. Wosipun, mugi-mugi wonten ingkang kersa nerbitaken. Inggih saweg sapunika gegebengan suwau kaleksanan kanthi lairipun buku antologi geguritan Mayangsumirat. Judhul antologi menika inggih asli kados ingkang dipunserat swargi ing naskah.

Antologi Mayangsumirat punika rampung dipunsiapaken déning Bapak Muryalelana ing Ungaran, nalika tanggal 12 Mei 1986. Éwasemanten, ngantos sédanipun (2002), sajakipun, naskah punika dèrèng pikantuk penerbit. Senajan makaten, prakawis menika mboten dados reridhu [ xii ]jalaran kasusastran mboten tepang kaliyan prekawis ‘telat’. Sastra badhé langgeng (kados antologi menika) awit tansah ngandhut intining bab gegayuhan lan pengajeng-ajenging manungsa anggènipun mbudidaya ngindhakaken kawruhipun ing gesangipun. Prakawis ingkang dipunrembag dening panggurit 30 (tigang dasa) taunan kepengker saged ugi sampun mboten pinanggih malih ing jaman samangké, nanging ugi saged kosok wangsulipun.

Mugi-mugi antologi ingkang ngewrat 50 (sèket) guritanipun Bapak Muryalelana lan ingkang naté kapacak ing kalawarta Djaka Lodang punika saged kanggé tandha bilih gegebengan tuwin warisanipun saged kasemak déning generasi sapunika.

Nuwun


Ngayogyakarta, 29 Oktober 2012


Édhitor

Dhanu Priyo Prabowo


[ 14 ]Isi
  1. Pantoging Daya
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    v
  2. Pangiring
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    vii
  3. Sambutan
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    ix
  4. Kepala Balai Bahasa Yogyakarta
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    ix
  5. Aturé Édhitor
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    xi
  6. Isi
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    xiii
  7. ambahrawa
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    1
  8. Angsar
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    2
  9. inlander
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    3
  10. idhéal
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    4
  11. Ina
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    5
  12. isih waé
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    6
  13. éman
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    7
  14. oncat
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    8
  15. owel
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    10
  16. cancut
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    12
  17. coba
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    14
  18. rengu
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    15
  19. karipan
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    16
  20. katresnan
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    17
  21. kawicaksanan
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    18
  22. kadhung
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    20
[ 15 ]
  1. kenangapa
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    21
  2. darma
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    22
  3. tanggap
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    23
  4. tintingana
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    24
  5. tlutur
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    26
  6. sarinah
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    27
  7. sapa
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    28
  8. sing
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    29
  9. sènsus
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    30
  10. Wangsalan I
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    31
  11. Wangsalan II
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    32
  12. wenang
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    33
  13. layang katresnan
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    34
  14. langgeng
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    35
  15. pacelathon
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    36
  16. pangundhat
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    38
  17. puguh
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    39
  18. pumpung
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    40
  19. panggah
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    42
  20. precaya
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    43
  21. putus
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    44
  22. pugut
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    45
  23. angka
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    47
  24. masalah
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    48
  25. mengeng
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    49
  26. ganagini
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    50
  27. guru
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    52
  28. baul
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    53
  29. banten
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    54
[ 16 ]
  1. blasteran
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    55
  2. bocah ndésa
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    56
  3. begja
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    58
  4. thuyul gundhul
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    59
  5. nglanges
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    60
  6. Biografi Panggurit
    ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
    63


[ 18 ]ambahrawa


ujubé pancèn tresna tanah kalairan

selaginé gègèr genjur gedhong ancur granating gurka

lan pasar bubar awit jumeguring bom njugar plataran

ora magas atiné ora uwas batiné

sedheng liyané nonop tritis éramé ra uwis-uwis

karaben ustrali granat nanas ing bangkèkan

sepatu bingkap mérah-putih mblebed pilingan

madhep mantep ndhepani bumi warisan

andèkpuna sumingkiré gurka jepang lan walanda

proklamasi terus ngumandhang saindenging donya

mentala siningkang wengis déning pranatan rasionalis

mangka dudu éwoning kaum ondholan borjuis

sing éram ngedhangkrang dadi panutan

tetep lila bantening bangsa

ora nggadhang lumunturing pisumbang sanak rowang

tapi loko palagan citraning patriot sing peng-pengan

loko palagan ora wanuh kartu véteran


-000-

karanggenengg 18 pebruari 1985

Djaka Lodang, No. 659, Th. XIV
Sabtu Legi 4 Mei 1985, kaca 35

[ 19 ]Angsar


tak tampa pawèhmu awit kupiyaku sing mengku wahyu
tan simpen swaramu primpen krana jasadmu sing dadi
banten
upama ora ana sanak kadang sing mèlu ngudang
tan arwahé biyung sing teka nyengkuyung mèlu candhuk
lawung
nanging abot rasaning ati sing bali mbrongoti
adhiku sawiji sing mbebolèhi
tak turut krénahé awit agung pigunané
nuli wiwit tak rakit nélad patrapé penggurit
biyungku tak anggep mèlu rumangsa udhu
nadyan suwaraku ora nyundhul ing akérat

-000-

karanggeneng, 18 pebruari 1985

Djaka Lodang, No, 671 Tho XV

Sabtu Kliwon 27 Juli 1985, kaca 35

[ 20 ]

inlander


sanajan sadrema amung udhu suwara

ujubé duwé panguwasa

wingi kaé krungu cluluk monoloyalitas

ati magas ndrewolo ngandhemi nasionalitas

awit kadhung ngethèl kaya ati kumbakarna

kasèp gandrung ngrungkebi warisan linuhung

banjur apa saiki sing ditenga

jagad lacut mbengok rembugan bengkok

donya pilaur njerit mendem dhuwit

kari siji welingé sregi

ngandhemi bumi pertiwi

nabuh tengara nggusah pengungsi negara cina


-000-


ungaran, 1 juni 1979

Djaka Lodang, No. 424 Th. ka X

Tgl. 15 - 25 September 1980, kaca 26


Muryalelana ~

3

[ 21 ]idhéal


aku suthik saben-saben kowé purik
kaya ora wanuh gumedering butuh
urip iki spékulasi
jenèh karepmu mung udhu nesu
mbok mulur nalarmu mumpung durung keplaur
nyemak jagad kebak mukjijad
probléma dhilema tan kena ora
kaya ora dhenger lungguh dadi lajer
injenen nyawamu ing saben wektu
jumbuhna rangkéning dosa lan bebana
awit kédah kerahé sing ditemaha
banjur sésuk kanthèn asta langen asmara
urip iki spékulasi

-000-

ngaran, 2 maret 1982

Djaka Lodang, No. 512 Th. XII

Sabtu Paing 10 Juli 1982, kaca 39

[ 22 ]

Ina


takonana krandhahé sapa

tlesihna bundhelané apa

banjur tawangna priyé krénahé

wingi-wingi jail atiné

nolak tresna

gawé wisuna

tlesihna

wingi-wingi landhep ilaté nampik pangarih

takonana


-0-


ungaran, 7 agustus 1980

Djaka Lodang, No. 532 Th. XII

Sabtu Paing, Nopember 27-1982, kaca 39


Muryalelana ~

5

[ 23 ]

isih waé


isih waé ana krénah sing durung prenah

isih waé ana nalar sing katon liwar

isih waé - isih waé - isih waé

selaginé sing toh nyawa bandha donya ora ginapé

ngulir budi marisi bumi pretiwi

isih waé meksa krénah nalar sing nékat singlar

apa ora dhenger lintang kemukus wis ora bures

bimasekti ora titi gubug pèncèng ora tèyèng

tibaning udan salah mangsa

banjir bandhang nglawan ila-ila

apa isih was durung precaya

sesuk soré mredhukun nanjihké nasibé

isih was


0-0

karanggeneng, 28 januari 1985


Djaka Lodang, No. 652 Th. XIV

Sabtu Paing 16 Maret 1985, kaca 35
[ 24 ]

éman


sing nglongkong musthikaning jagad raya

sing nyengklèng tetondhéning para hapsari

ora wanuh ruweting épistemologi

fénoménologi

logikané suwung ngalaya ing awang uwung

mung rasané sing rumangsa éwa

lamun katon priya sinangga krama

sing nglongkong cakepan parijatha

sing nyengklèng kinanthi gandamastuti

ora pandak ngidak kanyatan

tuwas ndaleming édan dadakan

dadi layadan

éman

jaman kamardikan


-000-


karanggeneng, 18 pebruari 1985


Djaka Lodang, No. 681 Th. XV

Sabtu Kliwon 5 Oktober 1985, kaca 35
[ 25 ]

oncat


kenangapa isih was nangisi petengé langit panasing surya

nggumuni biruning gunung kumriciké banyu kali

sedheng éndahé sekar menur ora tahan ngendhak lakuning

sasi

mbok wis lèrèn nyunduki kembang melathi

ganti nggrénjah lakuning lintang panjer rina

rembulan ngégla nantang waskithaning janma

bumi tuwa mbentoyong dosaning nguwong

kenangapa isih was ngluru suruh-suruh sing temu rosé

ngliling pamor milang-milang eluké

wong putu-putu kebat playuné

kenangapa mikir asih sarat sajèn wanci kendhurèn

binarung rebab sing nyendarèn

apa isih laras ngranginé sinom parijatha

wayah buyut-buyut kebacut mèlu kapilut
[ 26 ]

gendhongana kongsi lesungé amblong tangisé tetep tumlawong


-0-

karanggeneng, 20 agustus 1984


Djaka Lodang, No. 633 Th.XIV

Sabtu Wage 3 Nopember 1985, kaca 35
[ 27 ]

owel


sejatiné durung rumangsa tuwuk sumusuping asih

nanging kagégé punggel pradapaning kasutresnan

kaselak sliramu kapundhut pangéran

tanpa pamitan

sepira njontonging ati ireng mbaléntong tengahing pethak

ora ana tembung kanggo ngukir lungiting asih

krana lembuting pangrasa tan kena kinayangapa

nglanguting panggedhawa sing tanpa pada

saupama sliramu kanti ngrangu sumuyuding bekti

kapangku

tak kira ora mentala mugut pupusing rasa kamanungsan

nanging kanyatané tega ngrabuk rudatining kanelangsan

luguné aku éling manawa sliramu sadrema kawasésa

dikayangapa pangendhaking kulawangsa ngetog daya tanpa

guna

lan sliramu ora bakal nalisir garising takdir

sepira njontonging ati sing putus ing punagi

tak tampa runtuhing tulak sarik saru siku

sartaning banjiring bebendu lan panyendhu

tak sangga sakabèhing panyoba lan wisuna

sanajan aku sejatiné ora darbé panjangka
[ 28 ]

nanging awit tresnaku nyang sliramu tanpa wangenan

sih puja subrataku konjuk ing ngarsa dalem gusti

muga sliramu dada cèthi kacaket ing ati

ndungkap ing mangsa kala tak tungka sungapaning

pangumbara

najan saiki keranta-ranta sing tanpa pada


-000-


karanggeneng, 17 agustus 1985


Djaka Lodang, No. 708 Th. XV

Sabtu Wage 12 April 1986, kaca 35
[ 29 ]

cancut


kemlawé tangan-tangan pabandaran

puja-puji ngembeng teleng pranaja

rahayu tentrem rahayu

èsem ngujiwat aglurup ati-ati rengat

najan batin nyuwiji ngrakup pertiwi

malérah selat malaka getih saran wangké

ombak mublak mulak

bumi dharat jogar-jagur

ngakasa nggembuleng ngendhanu peteng

atum mawur

hidrogèn ancur

nitrogèn lebur

idhéologi tawur

tempur idhéologi

idhéologi

nitrogèn

hidrogèn

atum

jaman nggendhila

pamit mulat soroh nyawa

nglédhang ladrang jaman
[ 30 ]

nyingget tangan-tangan kemlawé awit tresna sing ndlarung panasbaran

sésuk bali panggah nglaras ketawang ibu pertiwi


-0-


ungaran, 7 agustus 1980


Djaka Lodang, No.494 Th. XI

Sabtu Legi 6 Maret 1982, kaca 23
[ 31 ]

coba


ora susah nyoba nélad wasésaning déwa

wenang milang dolanan donya

ora kudu niru wateking rata

asthabrata garan mirunggan sedya rahayu

lan ora prelu mèlu krenahing pangarsa

ngrumpaka weca theg kliwering praja

hambok nyoba nggajuli ayahaning kuli

karebèn ndhadha kareping gusti

jejering urip lan donyaning panguripan

ora rampung sawang sinawangan

aku kowé tinitah dadi pawadan

dadi pancalan

lan pangéwan-éwan

ora susah melu ngrampaka kaya krénahing wisésa

aku kowé jatahé winisésa

coba


-0-


karanggeneng, 20 agustus 1984

Djaka Lodang, No. 635 Th.XIV

Sabtu Pon, 17 Nopember 1984, kaca 35
[ 32 ]

rengu


ngapa sesenggrukan ngulapi ilining eluh

awit tumapaking kahanan sing ora kena ditutuh

bandha darbé bothèkan urip saben jaman

kalakoné pinurba suwasana

ditangisana ndomblé

digetunana tanpa gawé

mulungé mung sadrema memayu anut payu

nanging aja léna bathikané sing kudu cetha

lajering sengguhan.ora kéguh kabuncang ing prahara

lan ubaling rudhal ora kodal ndhadhal

ora prelu rengu ing pangridhu

sedheng batihmu ajeg banten jejeging laku


-000-


karanggeneng, 31 desember 1984


Djaka Lodang, No. 650 Th.XIV

Sabtu Pon 2 Maret 1985, kaca 35
[ 33 ]karipan


ora prelu ngajap ngèmperi jagad

ora prelu ngoyak mrajaking tunggak

sisihmu ana lagu tanpa rinungu

ana ganda tanpa ingambu

awit kineker jroning cupu manik sastrarjéndra

sapa wisrawa sapa windradi

ati iki dudu rembesing adanawa-ari

brahmana sudra sing mawa tandha

untungé wenang ngéguh jumbuhing kawruh

wenang ngrénah bumi sing mlumah

mung émané rembulan wis nantang katresnan

kacaku isih dhemen tayuban


-000-

ungaran, 1 juni 1979

Djaka Lodang, No, 429 Th. X

Tgl. 5-15 Nopember 1980, kaca 25
[ 34 ]katresnan


tumungkulé samangsa nampa nugrahaning suksma

awit ujubé mung sadrema nggadhuh

lan unjukna panarima samangsa nandhang duraka

awit pratandha cinaket sing masésa

nugraha lan duraka ora siwah mungguhing titah

winongwong ing jawata kinawula ing nata

mung ungalna jaja satriya jroning nantang bebener

lan tintingana ati brahmana jroning nimbang luguning adil

bebener lan adiling pangéran dudu pasulayan


-000-

karanggeneng, 15 juli 1985

Djaka Lodang, No. 711 Th. XV

Sabtu Kliwon 3 Mei 1986, kaca 35
[ 35 ]kawicaksanan


tumiyuping angin saka njaban kutha

ujaré tresna suci ora ngindhit polusi

prawan sunthi pudhakpayung wira-wiri menyang kali

sesindhirin durung wanuh maujuding keadilan

nanging ilanging gancang melaring radhius

prawan sunthi njegreg mentheleng tumambirang

angin kutha ngrabasa ubaling panggodha

tresna lamis dikuras nganti ledhis

wira-wiri nepusi jurang sungiling panguripan

ngluru sungapaning kanikmatan

baud dandan

ngadiraga

wiraga ginawé ngothaki tresna lamis

nuli tumiyupe warta njaban kutha

ganti candhak kulak dol tinuku

adol awak tresna palsu
[ 36 ]ujare génerasi sing butuh maju

ora lucu diréwangi padu


-0-


karanggeneng, 31 desember 1984

Djaka Lodang, No. 650 Th. XIV

Sabtu Pon 2 Maret 1985, kaca 35
[ 37 ]kadhung


karepé mèlu mbeksa ing sedhekah désa

ngliling kucing rikalané lèrèn lé ngibing

lan niyaté mèlu manggung ing pasadaran agung

ora ndhadha pribadiné sing sulaya

tangan kaku pacakguluné wagu

kepénginé ngibing suthik dipenging

banjur jarum keyang ting jekangkang

kemrangsang atiné ora kuwagang

arep manggung ora dhenger grambyangané gendèr barung

ora ndhadha pribadiné yèn wis ina

ora pakra karoban gebyaring donya

èksekutip legislatip wis korèktip

arep apa

angur patekur agrangu puputing ngumur

nyawang proyèk pinggiring lungur


-000-


karanggeneng, 20 agustus 1984

Djaka Lodang, No.635 Th.XIV

Sabtu Pon, 17 Nopember 1984, kaca 35
[ 38 ]kenangapa


kenangapa béka selaginé gupyuk nabuh tengara

wong wingi wis janji mbundheli ati

ngrungkebi bumi pretiwi

kenangapa ngguguk nekemi bathuk

wong kabèh wis padha sumèlèh

banjur tembungmu sing ngajak akur

sumadulur

jebul krénahmu tumindak ngawur

wingi-wingi rak semayan nunggal sakahanan

kenangapa béka selaginé kenceng nggandheng kunca

upama ujaring tembung ora mbrekunung

tak kanthi lakumu kongsi methukké pati

sanajan atiku kadhung keduwung

kena bekamu sing munggel wuyung


-000-


ungaran, 2 maret 1982


Djaka Lodang, No. 512 Th. XII

Sabtu Paing 10 Juli 1982, kaca 39
[ 39 ]darma


yèn rumangsa nampa ajining gulaklapa

ing pangira handhadha marang drajading bangsa

yèn ngreti warisaning dlancang proklamasi

sing mesthi mulat sarira rumangsa handarbèni

lan yèn wanuh ampuhing dhasar negara

bakal tuwajuh ndhepani kuncaraning praja

banjur apa manèh warisan sing isih diulati

drajad semat tekané kanthi diiradati

bandha donya mbludagé srana dibudidaya

warisan apa sing isih diulati

drajading bangsa sundhul wiyati

gulaklapa ajiné ngungkuli pribadi

dlancang pangebang ora nggadhang tuwuhing nyawa

nandhang wirang


-000-


karanggeneng, 10 Nopember 1984

Djaka Lodang, No. 638 Th. XIV

Sabtu Wage, 8 Desember 1984, kaca 35
[ 40 ]tanggap


tak kira batihmu tanggap tumapaking pangajap

nalika rudhal mubal nggawé gedibal

méja catur sumawur wisané nyembur

kathik anteng jinem gendéran swarané ulem

tak kira jiwamu njola selaginé krura rebutan doaya

wétan kulon dolanan granat lan mriyem

awit krénah murka sing tanpa bebana

wengi sari éndahé angresep ati

batihmu nglaras nguthuti ceki

tilingna welingé bumi pretiwi

rungkebana wangsit rungsit pustaka sing dianggit

najan bruwang unta nggodha sinangga krama

tekemen jaja kencana maésaning yayah réna

pangukir jiwa raga,


-0-


karanggeneng, 17 oktober 1984


Djaka Lodang, No. 637 Th. XIV

Sabtu Paing, 1 Desember 1984, kaca 35
[ 41 ]tintingana


lagumu ngreranta ati pancèn

tangising jaka prawan ketemu ndalan

bocah bajang dilarung slokan

saupama cluluk ngungkabi korèp boroking donya

jeriting kanca koncatan kamanungsan

gendraning suwasana rebutan kanisthan

atimu dadi mingkup awit degsiyaning krénah sing ora

prenah

nuli ujar lalawora diundhamana

keduga ngluputaké sing padha bangsa

lagumu bali njiwiti ati

mung tangising jaka prawan golèk gawéyan

generasi sing kentèkan gisi

ora tuntas ing abad dhémokrasi

darmané angayang nirwana

ujaring kukum mung mampir ngombé

tilingna
[ 42 ]tintingana

donya iki sapa sing masésa


-000-


ungarang, 1 juni 1979


Djaka Lodang, No. 429 Th. X

Tg1. 5-15 Nopember 1980, kaca 25
[ 43 ]tlutur


kenthong goyang gemonthang ngudang wong tandang

ki sengkelat mretobat ra bangkit ngruwat

awit nyi ra kidul kadhung mbregudul gawé mesgul

lampor pageblug mbaledug ngrangsang gegedhug

bayu brama ketrucut krura mangenthabasa

dupa ratus ora tulus manther kumukus

banjaransari kekitrang mangarang nangisé ndrini

suwuk wahyaning wahyu sing naté tumelung

pasrah sumarah nglenggana luguning titah

ora kumecap ora kojah

kenthong goyang mangangkang ngajap tekané wong

tandang

lesung jumengglung dèwi sri mèlu béla nangis nggulung

krasa ketrini ngirup hawa dhémokrasi

ngrangu kapan rumentah wahyuning gusti

wingi uni nyang kadhiri


-000-


karanggeneng, 22 maret 1985


Djaka Lodang, No. 676 Th. XV

Sabtu Kliwon, 31 Agustus, kaca 35
[ 44 ]sarinah


wingi sapa dhampyak-dhampyak nguya-uya

bandhot tuwa kolaborator

wong dhèwèké panggah proklamator

wingi sapa malih gething kepati-pati

selaginé sumbang kondhisi lan situasi

wong dhèwèké tetep ngrungkebi bumi pretiwi

suthik nggadhèkaké darbèké

nanging kabèh wis kadalu lan kasèp lalu

onyaning panguman lan pangéwan-éwan

ora nggadhang bandha donya

ora mingkuh tresnané bangsa lan negara

kejemé tangguh nglelèdhèk mungsuh

panungkuné tuwajuh bekti murbèng tuwuh

dudu pekerti sing ndhedher kisruh

prinsip idhéologis

nasionalis sosialis religius


-000-

ungaran, 8 oktober 1980


Djaka Lodang, No. 436 Th. XI

Tgl. 15-25 Januari 1981
[ 45 ]sapa


kapanané mèlu temandang berjuwang

kathik begja ngemping kawibawan

kapanané mèlu udhu réwang nyerbu

sedheng tobang waé ora dhamang

tekané jaman aman jamané persatuan

glibedan mlebu metu liwat penjagan

tanpa poyan

sapa sing durung dhamang

lan sapa sing ora kebranang

sedheng kéné durung suwuk perihing panandhang


-0-


karanggeneng, 18 pebruari 1985


Djaka Lodang, No. 685 Th. XV

Sabtu Pon, 2 Nopember 1985, kaca 35
[ 46 ]sing


swarané ngarem-aremi ati sing tansah ngimpi

sing ngayomi sing ngayemi sing jaré handayani

upama ati katut sing durung déwasa

sing mesthi kerut pamikaté sing manuhara

nanging kanyatané sing ngronjé ing sikepé

sing tumapaké ndungkap limang windu suwené

kowé aku sing tansah segu lunguring pangrangu

kapan mèlu katut sing mèsem guyu

sedheng ujubé bareng banter sing béla praja

tapi wayah ngéné nglangut ngrangu sing adol swara

kapanané mèlu katut sing béla rena

sadurungé karoban sing béla sungkawa

kowé aku sing kebanjiran swara

sing-sing sing kakèhan pretingsing


-000-


karanggeneng, 31 desember 1984


Djaka Lodang, No. 650 Th.XIV

Sabtu Pon 2 Maret 1985, kaca 35



Muryalelana ~

29

[ 47 ]sènsus


dudu turuning déwa sing ngédah ngérah mayapada

dudu turasing wali sing duwé kitab suci

mung titah sawantah sing kakéhan prétingsing

sing jaré murka andupara

sing digrénjah durgama hangangsa-angsa

nanging sing krasa degsiyaning batin

taun-taun sing prihatin

urip ngéré

ndhéwé

awit dudu kadang déwa sakabat nabi

titah sawantah sing nresnani bumi pretiwi


-0-


ungaran, l oktober 1980


Djaka Lodang, No. 430 Th. 1

15-25 Nopember 1980, kaca 25
[ 48 ]Wangsalan i


apa ujaré presidhèn amérika

wong kabèh mung gari rigené sing duwé niyat

najan tumpakan gawéyan jepang

ora prelu kesusu nesoni sing lagi kebranang

dhasaré éling welingé ratu-ratu trah metaram

sutresna kepati niyat mangkubumi pretiwi

hambok dikrocok gaman abad rongpuluh

ora bakal dhadhal gawaring pikukuh

takokna pisan marang prime ministery inggris

diincera ora samar ora miris

punglu bedhil tresnaku pancèn ora lamis


-0-


karanggenong, 22 maret 1985


Djaka Lodang, No. 616 Th. XV

Sabtu Kliwon, 31 Agustus 1985, kaca 35
[ 49 ]wangsalan ii


ngalaya bumi propinsi andhalas

becik apa mubeng kèngsèr pilalah nglalu

ratuné putri wong negara landa

butuh anané tentrem lan rahayu

pundhung cina panguwasané wong afganistan

kalèngkèngan tiwas bobrok ora gawé amal

mbokwis mipa montor

arepa dicopot ora prelu répot

wingi rak gendéra nippon

kono luru drajad kéné luru pangkat

élinga purwaning alqur’an

saiki sing dilari luru napekah


-0-


karanggeneng, 22 maret 1985


Djaka Lodang, No. 676 Th. XV

Sabtu Kliwon, 31 Agustus, kaca 35
[ 50 ]wenang


yèn didulu aku kowé mèlu ndhaku
yèn diwilang aku kowé sanggup tandang
mung yèn balapen aku kowé ora kedrajadan
awit swara simbuling panguwasa
wis digrénjah kristaling musawarah
kari apa kowé lan aku
ngadhang wahyu jatahé ngulu idu
ngangkah pulung diajap ningseti bengkung
pari sing nylagrak ketiga ngerak
tandur abang tetep nganaki utang
yèn rinasa isih begja kowé aku ngaku negara

–000–

ungaran, 21 oktober 1975

Djaka Lodang, No. 376 Th. ka VIII

Tgl. 15-25 Mei 1979, kaca 25

[ 51 ]layanag katresnan


tak tekem layangmu selawé taun kepungkur

rikala sliramu béka batinku njola kemrangga

awit tresna sing kelacut ndrebala

saiki takgetuni selaginé ngukir lungiting asih

sejarah sing dibabah lumahing bumi kinasih

nepusi mangsa kala déwasaning remaja putra

nanging kabèh tibaké kari nilas saclérétan

krana kejeming ngumur sing ngindhit aradan

banjur èsem nyoba nyahak sunaring rembulan karahinan

nyoba nyirep nyengklènging jago kluruk

aku isih getun ora nolèh manèh selawé taun

najan nyatané durung pikun


-0-


ungaran, 1 juni 1979


Djaka Lodang, No. 396 Th. ka IX

Tgl. 5-15 Desember 1979, kaca 25
[ 52 ]langgeng


dina kawitan sayuk rangkat tembayatan

nglebur pribadi sing mandhiri nyawiji

rerèntèngan kanthèn tangan ing pasamuwan

wangi-wangi rinesepan asri éndahing panti

mecaki dina kapindho katelu kapat....

maksiyat kaliwat ngekat

anak bojo dadi satru

suket godhong mèlu nggeguyu

bapa biyung wis kasèp nyèwu

ganti sapa sing ditenga

sanak kadang nyumbang tembang pangundhamana

krana urip sing gemantung rasa


-0-


karanggeneng, 31 dhesember 1984


Djaka Lodang, No. 652 Th. XIV

Sabtu Paing, 16 Maret 1985, kaca 35
[ 53 ]pacelathon


rembulan moblong mencorong

sonar édhum angrurum asmarabangun

ngrerujit kuwunging langit

bareng ngguyu lintang séwu

cumlorot kumliwering ndaru

pratandha ketrima tumuruning wahyu

gagat raina

gagat bangun

tengangé nyangklak sunaré

sumilak méga suthik disanak ati

kepati mbesèt

ing jaja kekudhung dosa

nuli mendhung nggameng gumulung

bledhèg nggentur jumegur temandang nglebur

tanah ngaré banjiré bandhang nggegadhang

soting déwa bathara rudra

kapracondhang soroh bebathang

bali semi rembulan nglamong sireping uwong
[ 54 ]sundel bolong tayuban tengah jaratan

sapa sing kainan


-000-


karanggeneng, 10 agustus 1984


Djaka Lodang, No. 637 Th. XIV

Sabtu Paing 1 December 1984, kaca 35
[ 55 ]pangundhat


rikalané sliramu teka kapisanan

unjal napas katon wayang-wuyungan

layang prentuling asih tak tampa sawisé mungkur

ora sranta sajak sliramu atiné kuwur

jebul priya kang-lumuh sinuba tresna

jebul priya karem manglung lunguring dosa

ora weruh dalan pinrada kencana

layang panolak asih ganti tak réka

unjal napas rinujit pegating maras

rikala sliramu teka kang pungkasan

tresnamu katut mlebu jaratan

neraka jahanam

jebul aku dhéwé wanita sing lèmèran

jaman édan


-000-


karanggeneng, 10 agustus 1984


Djaka Lodang, No.635 Th. XIV

Sabtu Pon, 17 Nopember 1984, kaca 35
[ 56 ]puguh


aja ngedhap keclaping gelap mangsa kapat

aja njingkat kumilating thathit ceclèrètan

gunung gundhul satruning mendhung ngendhanu

panggah njenggeleg nantang gumrujuging banyu

mangsa kalané rudhal-radhal mubal golèk wadal

aja ngedhap aja ulap

warisan dlancang sumusup ing jaja wijang

ora wanuh ninggal glanggang

mung tumengaa ing akasa tadhah duka

mung noliha sutresna indenging donya

wilangen sing kapadhaning karsa

rowang kadangmu ora bakal mentala mbisu

arepa gelap sayuta bareng ngrangsang ngrabasa

thathit sakethi pepanthan nèthèk memangsan

dlancang warisan nyuwuk sakèhing kanelangsan

warisan dlancang

dlancang warisan


-000-


karanggeneng, 17 oktober 1984


Djaka Lodang, No, 637 Th. XIV

Sabtu Paing 1 December 1984, kaca 35
[ 57 ]pumpung


titènana was ubeng ingering alam kalir

cathetana sing grafiking janji sing semu kibir

saléndra bawana sing ngondar-andir

aja dumèh mung dumèh mumpung

akèh bengawan banjir pangungsining yuyu rumpung

bésuk kapan marining tresna sing kedarung wuyung

awit alam kalir sing dianggep koncatan wahyu wingit

tresna asih asihé janma karoban langip

ora susah mèlu ngajap lurup sing sutra wungu

kijing pupu-pupu rupa kuning

putu-putu sing kasèp jinuwing-juwing

lan ora susah mèlu ngrempelu nggagapi impèn ndaradasihi

kirimaning kembang setaman ing plataraning maésan

wong kowé dudu pahlawan

najan sing tanpa tandha jasa pisan
[ 58 ]ayo bareng mukti ing jagading pangèpi-èpi

pumpung aku kowé isih bisa éling nguliri budi


-0-


karanggeneng, 28 januari 1985


Djaka Lodang, No. 650 Th.XIV

Sabtu Pon, 2 Maret 1985, Kaca 35
[ 59 ]panggah


saupama cedhak malaékat pengreksa jagad

lan sregep asung sajèn ambeng saambèn

weteng iki ora kebacut keluwèn

tapi dongèng-dongèng sing nguregi ati

crita-crita sing ndedawa ina

najan jeneng ora kacathet cetha

kabèh nolak tumemploking ati sing siningkang bali

saupama gelem nyedhak nyanak-nyanak

lan mugen ngelapi kaca-kaca cendhéla

ngili sakédah-kérahing swara

weteng iki ora kesuwèn olèhé kisèn

ora sudi pulih ngemisi asih

najan cetha crita-crita ndedawa ina

dhadha iki panggah malérah ndhepani uni

rakyat wingi uni


-0-


ungaran, 21 oktober 1975


Djaka Lodang, No.376 Th. ka VIII

Tgl. 15-25 Mei 1979, kaca 25
[ 60 ]precaya


ditangisana ndomblé ésuk-ésuk dada soré

dipenthelengana kaya bandeng

jagadé meksa tetep mubeng

precaya

tapi badan sempoyongan banjel kosmopolitan

butuh tresna tanpa wangenan

nuli bengkahing dhadha sing mblèbèr wisuna

nyurung wadhag pajeg neraka

precaya

ora jumbuh ditangisi dipenthelengi

jagad kebacut mubeng ngudang ésuk lan soré

aku kowé warga kosmos sing nyelé dhéwé

arep apa


-0-


ungaran, 21 oktober 1975


Djaka Lodang, No. 376Th. ka VIII

T91. 15-25 Mei 1979, kaca 25
[ 61 ]putus


gur gari wong loro sélo

sing biyèn liyan bebrayan

magut katresnaning jaka lan prawan

ngrembaka sakandhang koplak ngulur sanak

saiki ora pandak

bareng lan keplaking kempyang ngajak sampak

cul tali kenur

hondha tokiyo tape vidhéo

u-i holdhen ustrali

dhomei

satyawacana nikel jayapura

ora pandak

putus wilasaning anak

bali kocok wong loro sélo jompo

renggan tangga teparo


-0-


karanggeneng, 30 agustus 1984


Djaka Lodang, No. XIV 656

Sabtu Kliwon, 13 April 1985, kaca 35
[ 62 ]pugut


aku ngreti tresnamu sing tumus ing ati

éling asihmu sing ngayang batin

pama driji sanggup dadi seksi

bathang dlancang ora kadhung dibuwang

nebus mulusing tresna sing ngindhit aradan

mung bengising suwasana téga andupara

nyengkah tresnamu lan asihku

krana cengkilinging prinsip idhéologi

mbateking budi lan soraning swara

kebacut mopo ngoyak kebating alam kalir

pama kabèh diwiyak lan diwilang

tresnamu wrata ngebeki tawang

sedheng asihku ngumandhang gegawangan

banjur sapa sing ditutuh

asihku pugut déning pakéwuh

nanging puguh genonthang ing bumi kelairan

mbokya driji suthik digawé seksi
[ 63 ]dlancang-dlancang gemang temandang

tresna iki tetep asih nengeri jaman


-0-


ungarang, 27 juli 1980


Djaka Lodang, No. 473 Th. XI

Sabtu Wage, 10 Oktober 1981, kaca 23
[ 64 ]angka


sambi ngroncé pupus cindhé wanci tengangé

prawan tuwa kepati ngentèni jaka

senèn kemis pasané nganti tapis

mutih ngebleng dawané ketiga rendheng

hambok mulat salira jamané apa

dongèng ngayawara sariné madal saliring bebéka

sedheng damarwulan gelaré amung cecritan

candrakirana prenesé ana pangentha

hambok panji sagrebong kabèh mung urun ndomblong

muluring pikir ngadhepi alam kalir

tresnaning jaka pinulut ulah anuraga

asihing priya rinuwat ulat madu pinasthika

lan gandrunging satriya rinuket ucap ngayang nirwana


-0-


karanggeneng, 18 pebruari 1985


Djaka Lodang, No. 659 Th. XIV

Sabtu Legi, 4 Mei 1985, kaca 35
[ 65 ]masalah


ora susah mobrat-mabrut

géné durung katut antra

antri?

génerasi saiki

ora susah girang gumuyu

mumpung nembé payu

ndhisik?

répolusi pisik

nanging tumungkula ibu pertiwi

tumengaa jagad dhémokrasi aku

kowé padha waé

citraning allah

sumarah ?


-0-


ungaran, 7 agustus 1980


Dhaka Lodang, No.532Th. XII

Sabtu Paing 27, Nopember 1982, kaca 39
[ 66 ]mengeng


tak tulis mawa aksara sing métodhis

tak tata kanthi wirama sing temata

tak titi mawa ati sing premati

jatahé pancèn ora kudu mlebu cacah

éwoning umat sing koncatan brekat

awit suthik nanggung sakèhing pisungsung lan panjurung

sanajan tak tulis kanthi métodhis

tak prada mawa mangsi kencana

krenahé dadi cacadan lan poyokan apa kudu salah

apa kudu mbantah

upama kongang mbrangkang kuwawa kojah

patuté udhu pangédah lan pangérah

tapi ora dhadhah ora sangkrah

sanajan tak sungging mawa mas sinangling

tetep swaraku diumbar njempling


-000-


karanggeneng, 20 agustus 1984


Djaka Lodang, No. 633 Th. XIV

Sabtu Wage, 3 Nopember 1985, kaca 35
[ 67 ]ganagini


saiki isih apa sing bakal dibékani

gancang gawaré wis truwaca

barang tinggalan kari ngrumat lan ngramut

awit tlatah wis kabèh kemput

ngapa isih kudu mobrat mabrut

ana pancèn suwijining ganjelan durung mapan

jejegalan irèn lan sing mèrèh

lara ati lamun kanca nyekel wasésa

mangkel angèl lamun kadang sila tumpang

mbok nyoba ngungak mula bukané

kenangapa si tangga bisa samuha

ana pancèn suwijining krénah lan pangédah

ngapa kumudu isih mesela sapa sira

mbok sing bisa rumangsa aja ngaku rumangsa bisa

mbok sing tanggap sira sapa aja sumengah sapa sira

ganjelan bakal mapan sadalan-dalan

nuli apa manèh sing bakal dibékani

wong sikepé sawiraga lan laguné sawirama
[ 68 ]sing kana gana sing kéné gini

urip janjining pati


-000-


karanggeneng, 30 agustus 1984


Djaka Lodang, No. 656 Th. XIV

Sabtu Kliwon, 13 April 1985, kaca 35
[ 69 ]guru

saru
ngrembug utang
tiwas ati kemrangsang
wagu
nyatur politik
gulo diguyu pitik
aku rak kowé
kowé rak aku
ujaré
wong ngisor ora godag ngrembug utang
wong cilik ora patut nyatur politik
kabèh wis tuntas
tunjukan dhari atas
wagu
saru

-0-
Djaka Lodang, No. 527 Th. XII
Sabtu Paing, 23 Oktober 1982, kaca 39
[ 70 ]

baul


ora sumbut dlèwèran nginteri brambut

lesung gemonthang bot-boté nglabuhi rowang

turut lurang énthané dadi tumenggung

upama mligi nresnani pribadi

lan bali lali swarané pamili

dadi mblegedhu kurugan bandha-bandhu

dhasaré jinatah mlarat

takdiré ora komanan pangkat

sanajan nggedhèkké prihatiné lan nguwatké riyalaté

tobat encit kepancal pulung

mèlua berjuwang kedharang-dharang

tumenga sepa tumungkul ora jebul

bathiné tansah jujul wuwul

apa nékat arep wadul

baul


-000-


karanggeneng, 18 pebruari 1985


Djaka Lodang, No. 681 Th. XV

Sabtu Kliwon, 5 Oktober 1985, kaca 35
[ 71 ]

banten


kapanané mèlu ngemping kamurahaning rowang

salaginé liyan bangsa titip urip bumi merdika

lila-legawa-tinarbuka ing jaja

najan dudu pejuwang lan ora naté mèlu berjuwang

kapanané mèlu ndhaku nguyang wulu wetu

rikalané bareng ndhepani saliring pangridhu

dadi banten kurbaning krénah sing labur madu

rikalané sayuk ndhangir suwasananing pembangunan

ora towong gotongroyong ngemban kuwajiban

nanging kalané dina-dina remaja tuwuh ndrebala ora

kétang nyengkuyung anteping panandhang

plorak-polorok mung katut nyawang

apa kliwat ing pangebang

apa kliru ing pangrancang

sing genah padaning wibi ngrungkebi bumi kinasih


-0-


karanggeneng, 10 Nopember 1984


Djaka Lodang, No. 638 Th, XIV

Sabtu Wage, 8 Desember 1984, kaca 35
[ 72 ]blasteran


ora cukup ditangisi ora mendha digetuni

tekamu pinurba nyengkuyung bebana

wiwit cengèr binopong biyung

cinithak gubrah duraka

awit lairmu sinurung tresna lelamisan

cinitra déning gatra sèjèn rupa

nadyan lagumu nggetuni ubenging donya

kasèp cengkah garising jatah

ragamu pangling déning gelaring bumi kinasih

batinmu ingukir gedhahing kaca pangéntha

rambut abang guwaya sadup

krana santering angin proyèk perbatasan

aja digetuni aja ditangisi

sésuk soré bapa babumu sanggup mbantu kowé


-0-


ungaran, 27 juli 1980


Djaka Lodang, No. 473 Th. XI

Sabtu Wage 10 Oktober 1981, kaca 23
[ 73 ]

bocah ndésa


karia kumandhangé karia kumandhangé

alam pagedhongan wis dudu jamané wis dudu jamané

akadhemi ngothaki pragèn-pragèn bothèkan aji

fakultas jumurung nyengkuyung sing kongsi tuntas

ngrembakané warisan sing butuh pamawas

pangudi pikir nanggapi alam kalir

pangudi ayu jagading sikep sing mrabawa mrabu

awit saiki kari ngumandhangé si kodhok ngorèk

kekèjèk tengahing aspal sing ketiga nyengkrèk

kari ngumandhangé langen gita srinaléndra

sing ketawang matheté sanga

gumrunggung ing sungapaning suwasana

sing aglayung-layung

ginantènan ketawang ibu pretiwi

ginelar ing permadani
[ 74 ]

dhémokrasi lan asasi
bocah ndésa kuwawa gladhèn pranatacara


-000-


karanggeneng, 22 maret 1985


Djaka Lodang, No. 676 Th. XV

Sabtu Kliwon, 31 Agustus 1985. Kaca 35
[ 75 ]

begja


ora susah digetuni awit wiramané wis tinamtu premati
ora susah dijarah rayah awit titi wanciné bakal rumentah
pasrahna kanthi lega lila awit iku dhasaring panarima
hambok ditangisana ndomblé ora bakal mreduli kowé
dhèwèké wis ora butuh sakabèhing éguh lan pangrengkuh
nèng kanané luwih akèh sing ngranggèh
nèng kanané papané tenggar hawané banar
rilakna kairing sakèhing pasrah lan sumarah
untabna mawa lagu-lagu sing sumringah
awit génerasimu isih butuh panggulawentah


-000-


karanggeneng, 5 juli 1985


Djaka Lodang, No. 711, Th. XV

Sabtu Kliwon, 3 Mei 1986, kaca 35
[ 76 ]

thuyul gundhul


tumungkulé pancèn nyata yèn tumungkul
wiwit sengadi dada pyayi sujudé kepati-pati
tapi wingi ana catur gawé kumepyur
caturé cina gundhul nyuwèki kemul
banjur priyé mas putu pujiné
selaginé turunmu kapang urip tentrem rahayu
donyané ditawu thuyul
sésuk soré golèk rembug juru gadhé


-0-


ungaran, 1 juni 1979


Djaka Lodang, No. 396 Th. ka IX

Tgl. 5-15 Desember 1979, kaca 25
[ 60 ]

nglanges


manising manis
nyangking wiron nyengkelang keris
wrangka ladrang sumelip ing kendhit abang
stéla ireng udheng-udheng modang
cuwiri genes elaré nyamping pandhes
selir pitu paturé mawa basa sing mlepes
apa tetep luwes
pendhok bunton sinrasah kumala
bandhul ringgit larasé mobat-mabit
cakcak lan sigit
pantesé pancèn adipati mancapat negara
nitih kuda sanggawedhi pérak slaka
dudu vèspa italia
dudu hongdha tanah sakura,
ngengrenging ngengreng kalamun jumeneng
cakraké cakrak kalamun tindak
nanging yèn tansah jumeneng lan tindak

[ 61 ]

ora kuwawa nyembadani moganing anak
nantang jaman sing temapak


-0-


karanggeneng, 17 oktober 1984


Djaka Lodang No. 637 Th. XIV

Sabtu Paing, 1 Desember 1984, kaca 35

[ 63 ]Biografi Panggurit


Muryalelana, lairing Salatiga, 31 Desember 1930, séda 3 Juni 2002.Yèn kanca-kancané sababag kayadéné Esmiet, Tamsir As, Susilomurti, Sudharmo KD, St. Iesmaniasita, lan liya-liyané manèh padhadéné tuwajuh gawé crita cekak, crita landhung, lan geguritan, pengarang iki manéka warna sing diayahi. Iya geguritan, iya crita cekak, iya basa pinurba, iya ngroncé kawruh kasusastran (Jawa Kuna, Jawa Tengahan, Jawa Anyar, Jawa Kamardikan), paramasastra, karawitan, kabudayan, lan sapanunggalané. Lan arang sing diakep déning kanca-kancané sabarakané, yaiku tulisané sing dhapur kritik sastra. Pancèn tulisané kajaba sing wujud crita cekak lan guritan, akèh sing dhapur tulusan kritik sastra. Nganti kancakancané marabi dhèwèké: Kritikus Sastra Jawa Jaman Kamardikan.

Tulis-tulisané wiwit taun 1956 sumebar ana ing hudyananing saben kalawarta basa Jawa kang naté metu ing jaman kamardikan. Kajaba iku, anggitan-anggitané uga tinemu ana ing majalah-majalah basa Indonesia kayadéné: Warnasari, Simponi, Mingu Ini, Andika, Gelora Berdikari, lsp. Dhèwèké uga kerep kapiji gawé makalah sing gegayutan karo kasusastran lan kesenian. Ana ing Surakarta, Ngayogyakarta, Semarang, Bojonegoro, Jakarta, lsp. Nanging waé tulis-tulisané iku mau, lan uga makalah-makalahé sing wis naté digawé [ 64 ]durung naté didadèkaké buku. Mung ana sapérangan geguritané ana sing wis diramut lan dirumat déning para sutresna sastra Jawa kanggo mrada kembang setamané, kayata Drs. Susatyo Darnawi, Prof. Dr. Suripan Sadi Hutomo, St. Iesmaniasita. Dalasan ing bukuné J.J. Ras kang tingeran mawa irah-irahan Javanese Literature Since Independence waé uga tinemu tulisané dhèwèké iku. Susilomurti, tilas pimpinan rédhaktur Kumandhang (Jakarta) uga mèlu ngramut crita cekaké Muryalelana iki ana ing kumpulané crita cekak lan geguritan gagrag anyar kang ditengeri: Dongèng Katresnan. Crita cekak iku asesirah “Kéndhang”. Dhèk jaman répolusi pisik, ing taun 1947 ditawan Walanda ana ing bumi Salatiga, Mlathèn Semarang, Pekalongan, lan akhiré dibuwang menyang Nusakambangan. Lawasé udakara rong taunan suwéné. Nganti karampungané bedhamèn Room-Royen lagi dibébasaké. Bébas saka Walanda banjur mbacutaké pasinaoné manèh, lulus saka SGA (Sekolah Guru A) Negeri Semarang taun 1955, terus benum dadi guru SGB (Sekolah Guru B) Negeri Pecangan Jepara.

Bareng-bareng karo kanca-kancané sing nunggal gegayuhan, Susilomurti, Sudharmo KD, Trim Sutidjo, Esmiet, N. Sakdani Darmopamudjo, Ki Adi Samidi, Widi widayat, lan liya-liyané, ing taun 1966 sasi Agustus ndhapuk Organisasi Pengarang Sastra Jawa ana ing Ratawijayan Ngayogyakarta. Sudharmo KD kapiji dadi sesepuhé. Banjur ing taun 1968 bareng-bareng karo Anjar Any, N. Sakdani Darmopamudjo, Moch Nursyahid Purnomo, Arswendo Atmowiloto gawé kalawarta basa Jawa aran Dharmakandha sing wusanané ing taun 1971 malih dadi Dharma Nyata ana ing Surakarta. [ 65 ] Kalawarta Candrakirana lan Gumrégah kang metu ing Surakarta iku dhèwèké uga mèlu pus-pus njapani. Candhaké nggawé kalawarta wulanan basa Jawa ditengeri Pustaka Candra, metu ing Semarang. Bebarengan karo Ki Nartosabdo lan Mulyadi Purwoatmodjo B.A. sing karo-karoné sesepuhing Yayasan Permadani Jawa Tengah, ngadani kursus pranatacara lan medhar sabda ana ing Semarang lan Purwadadi, Grobogan. Ing taun 1983, marga tulisané sing wujud éséi sing ngrembug buku Dongèng Sato Kéwan anggitané Prof. Dr. Priyono Windunata, tilas Menteri P dan K sing diwetokaké déning penerbit Balé Pustaka Jakarta, nampa hadhiah saka Proyek Penelitian dan Pengembangan Kebudayaan Jawa Departemen Pendidikan dan Kebudayaan (Proyek Javanologi) sing mapan ana ing Ngayogyakarta. Tulisané iku mau kapacak ana ing kalawarta Djaka Lodang. Tulisané sing diecap dadi buku asesirah Unsur Religius dalam Sastra Jawa diwetokaké déning Penerbit C.V. Aneka Ilmu, Semarang, taun 1986. Kajabané iku, uga buku Penggalang Bahasa Indonesia lan Candra Sastra.

Pakaryané kang baku tansah gulet karo donyaning pendhidhikan. Merga sertipikaté sertipikat guru. Ing taun 1978-1983 naté kapiji mimpin Proyek Pembinaan Bahasa dan Sastra Daerah Jawa Tengah déning Kantor Wilayah Departemen Pendidikan dan Kebudayaan Jawa Tengah ing Semarang.


(kapethik saka buku Taman Sastrawan (1990), karyané Dojosantosa, kaca 45-46, Penerbit C.V. Aneka Ilmu, Semarang).