pada njalataké, sawisé dibresihi, bandjur dilebokaké ing tabela, ka- rengga ing djarit sutra putih semuwa banget; angkating lajon diiring ing wong akèh, nganti tekan ing makam pisan, bandjur dikubur, gawé ngeresé atiné sing paḍa nungkuli.
Saiki sing kotjap ganti njai sudagar, sapatiné sing lanang ora bisa tentrem atiné, mari laku dagang, njambut gawé lijané ija ora, kasengsem matja lajang-lajang piwulang anggitané para bisa, lan an- deres kuran tuwin kitab-kitab tetinggalané sing lanang, awit mung kuwi sing bisa nglalèkaké prihatiné. Saja akèh wewatjané saja djembar ka- élingané, osiking atiné mengkéné: Sabeneré manungsa iku ora ana geḍé, ora ana tjilik; ora ana lanang ora ana wadon, anggeré kalah pinter, ija diparéntah lan kena dipèk amalé. Nanging lumrahé wong iku sutik kalah, kajata: wong lanang sutik kalah karo wong wadon, ora duwé kapinteran, ija golèk ḍaḍakan lija. Wong tuwa sutik kalah pinter, ija diparéntah lan kena dipèk amalé. Nanging lumrahé wong geḍé banget lumuhé kalah karo wong tjilik, oraa duwé kapinteran ija ngaku luwih.
Njai Gunawitjara arep njatakaké panemuné mau, gawé lajang uniné kaja sing wis dikandakaké mau, dipasang ana tebeng lawang ing djaba, supaja disurupana ing wong akèh. Sawisé kelakon meng- kono saben ana wong liwat, lèrèn angunèkaké, lan éram menjang njai Gunawitjara, déné wong duwé panemu mengkono.
Kotjapa ana sudagar sugih, djenengé kjai Surawatjana, lunga- njlamur tanpa réwang, panganggoné sarwa luwas, njangking teken wuluh gading nganggo suh, ing djero diisèni duwit dinar karo wang kretas, kèhé saleksa rupijah, arep golèk dagangan mas inten; déné olèhé manganggo sarwa luwas mau, pamrihé diinaa ing wong. Sabab adaté wong kuwi, nèk ana wong menganggo ora mingsra, ora diadjèni, jèn takon dagangan sing akèh regané, ora disauri, nèk djuwet di- sentak lan ditjlatoni mengkéné: ,,Wong dapurmu mengkono baé kok takon barang sing akèh regané. Kuwi arep kokapakaké, dé arep kokutil. Mara enjoh barang kiji rega satus rupijah, duwitana sèket baé aku awèh. Nanging nèk mengko kowé ora djégos anduwiti, bandjur tak- gitiki pisan, lan bandjur takaturaké njang Préntah. Sabab kowé njata wong arep ngutil, réka-réka arep tuku barang, temené ora."
Kang mengkono mau mèh saben wong duwé pambekan mengkono, sanadyan bakul utawa prombèng ija sok ngina wong. Dadi pangarahé kjai Surawatjana mau mung diinaa ing wong. Kjai Surawatjana bareng tutug ing panggonané wong rubung- rubung, lèrèn karo takon mengkéné: ,,Sing paḍa dika rubung niku napa ?"
Wong sing ditakoni mangsuli: ,,Nonton tulisan duwur niku napa, daweg ta, dika milu ngunèkaké, ngriki sing rada tjeḍak !" ,,Enggih, tjoba mengké kula milu ngunèkaké, nèk onten unèn- unèné sing betjik."
Kjai Surawatjana bareng matja tulisan kuwi, banget ing pamu- ring-muringé, kalalèn olèhé laku njlamur, kélingan tau diadjèni ing wong akèh saka kasugihané, wusana ana wong wadon duwé panemu angrèmèhaké menjang wong lanang. Bandjur takon manèh menjang
88
