Esem
[ 87 ]ESEM
Kenya Giriseta
Kuncine mung siji, esem. Ana ngendi wae, ing kahanan kang embuh kepriye, aji siji iki tansah ditakke. Kasunyatan, marem asile.
Sakawit ceblok mapan ing desa Arumsari, esem pait madu iku bribik ngresepake pandulu. Terus lan saya mekar, wusana nadyan wong anyar enggal dadi kondhang. Noto Wiguna jenenge, endi wonge kang Ora tepung priyayine. Ora ana,
“Panggesangan menika rak boten ajeg, Pak. Wonten undha- usukipun, sedhih gumbira gilir gumantos. Nanging menawi kula tingali, Bapak boten nate sungkawa.” Ora mung siji loro kang kawetu takon, pengin ngerti resepe Pak Noto.
“Kabeh iku rak gumantung ing ati. Seneng susah gumantung karep. Bisa disetel. Lha yen dituruti, karepe wong iku ora ana enteke, Nanging yen nrima, wis ta, kabagyan iku ora ana asate.”
Ajeg iku wangsulane. Kang krungu adate manthuk-manthuk kaya iya-iyaa. Kanggo nglakoni, angel kang mesthi.
Kagawa saka bebudene kang tansah nglegakake sapa wae, ora mokal kalane Arumsari duwe gawe Pilkades, tanpa nganggo andum dhuwit lan beras, wis sinengkuyung sinubya-subya tangga teparo supaya nyalonake,
“Rakyat wis jeleh nyawang kahanan. Butuh reformasi. Ing weteng wis muneg-muneg kudu mutah, dijejeli samubarang kang ora dikarepake. Rakyat dudu boneka, dudu wayang kang mung manut obahing dhalang!”
“Wong cilik kang wis bodho aja terus digoblogake. Aja mung dianggep lempung kepanjingan nyawa.”
“Jenenge wae uwong, ya kudu diuwongake!”
“Iya, kene kang ngregiyuk rekasa, dhuwuran kang mung kari ongkang-ongkang, ngedhangkrang, mangan kringete wong sapirang- pirang.”
Enom tuwa lan ora sithik warga kang nyuntakake panguneg- unege marang Noto Wiguna.
87 [ 88 ]Kanthi manthuk-manthuk kebak esem, Noto Wiguna migatekake. Dalane swara iku mung siji, dene kuping loro, kiwa tengen. Mula kanggone Noto,luwih becik akeh ngrungokake tinimbang ngecibris ngudhal ukara,
Tibaning ngendhon, sinengkuyung sakehing warga Noto Wiguna sinengkakake ngaluhur dadi tetungguling desa. Dadi Kades, Kepala Desa Arumsari.
Arumsari tansaya ngambar. Ora ana pletheking lambe kang ora ngalem Noto Wiguna. Bisa ngrangkani, bisa manjing ajur ajeg mring warga. Wiwit bocah cilik tumeka wong tuwa, wiwit buruh kasar tumeka wong kantoran, kabeh padha suyud mring kades anyar.
Sepisan maneh, kuncine mung esem.
“Ngertiya yen Pak Noto iku jempolan kaya ngono, rak wis biyen- biyen dipilih dadi kades, ya?” Gumremenge Parjan kalane bali saka bale desa, rampung lapor lan njaluk wewarah anggone dredah karo Drajad bab lemah.
“Iya. Wah, saiki ngene wae!” Drajad kang jejer ing sandhinge, bareng nepaki dalan rumangsa nemu gagasan mirunggan.” Usul marang Pak Kades supaya memasarakatkan esem lan meng-esem-kan masarakat Arumsari. Sip ta?”
Parjan banget sarujuk. Kaluwih ing krisis ekonomi kang tansaya kritis iki, kudu akeh esem supaya rasa lan pikir ora gampang kebrongot kahanan.
Rembug gilig, kang sakawit mung wujud rasan-rasan wusana diunggahake tekan erte, kadus, lan gonge dadi agenda rapat ing bale desa. Kabeh nyarujuki, ing tanggal 17 September procot, lair slogan ESEM, kanthi babaran Esem Sarana Endahing Memitran.
Ngedab-edabi. Ora nganti patlikur jam, Arumsari kadidene malik prembyang- Kang padatan asring tinemu rai mbethuthut merga kekeselen
ngoyak butuh jejeging kendhil, malih seger sumringah sajak mentas tampa nugraha. Kaya kang wis diwelingake Noto Wiguna, gumantung ing rasa.
Minangka tetungguling desa, Kades Noto rumangsa mongkog. Apa kang sasuwene iki dicakke katon ana asile. Kanyatan, esem iku aji kang pilih tandhing. Nanging yen rakyate padha melu nindakake, apa ya pas anggone? Ya yen padha trep anggone nggunakake, yen nalisir? Apa ora mbebayani? Kurang bejane dheweke kang kasengguh minangka
88
Ga [ 89 ]a Ing kamangka, eseme dhewe sok ngglendra-ngglendre. Salin slaga.
Pikiran-pikiran mangkene iki kang tansah ngreridu batine Noto Wiguna sawise Arumsari ngepyakake slogan ESEM. Padha tembunge, nanging beda kulit bisa beda anggit. Eseme para warga apa padha eseme Noto Wiguna? ,
Noto Wiguna judheg. Nanging kegawa priyayi wicaksana, kabeh mau smamun ing samudana. Gumantung sing nyetel. Sakehing gronjalaning ali, binabar sumringah ing wadana. Eseme tetep mekar kalane temu pawongan, bathuk njengkerut kalane dheleg-dheleg ijen.
“Pak Kades ..., Pak Kades! Kula boten narimakake! Nyuwun pengadilan!”
Kesaru tekane warga kang tanpa sabawa, Noto Wiguna kang lagi ngudhal, ngulur lan nintingi rasa lan pikire ing ruang kerjane gragapan, gurawalan mrepegi.
“Eh... eh! Pak Pardi. Ana apa?”
“Anu, Pak! Pokoke kula boten trima. Kebeset rai kula! Merga slogan ESEM niku, bebarayan kula dadi bubrah!”
Kaya kena gendam, Pak Noto malah njegreg, ora mudheng. “Kene.., kene, lungguh dhisik! Sing sareh!” Tamune kang teka nggawa ati bengkah mrengangah diacarani lenggah.
“Ngaten Pak Kades! Saploke slogan ESEM niku, Budi, wartawan sing rambute gondrong nika, asring mesam-mesem kalih bojo kula. E, Iha kok nggih ditanggapi. Tiyang kalih asring esem-eseman. Dangu-dangu boten mung lambe thok. Bangeten ta, niku?”
Kades Noto Wiguna unjal napas. Apa kang disumelangake temen wis dadi kasunyatan. Ngene iki yen slogan utawa aturan kang tanpa katrangan gamblang. Saben pawongan duwe pangerten dhewe-dhewe.
“Pripun, Pak? Yen gembreget, kula obong omahe Budi!”
“E, lha kok salah weweng. Kena krisis ekonomi, ning aja krisis moral!” Noto Wiguna mesem. “Saiki ngene wae, tinimbang mengko dadi ribut lan keprungu liyan, sisihanmu ajaken mrene, semono uga Budi daktimbalane. Wis ta, aku mengko sing mutusi. Tanggung beres!”
Perkara esem, kanyatan ora mandheg ing perkara sisihane Pardi lan Budi. Pindhane jamur ing mangsa rendheng, pating brubul kana-kene
89 [ 90 ]angel tangguhe. Nanging dudu Noto Wiguna yen ora bisa ngrampungake Kanthi eseme, Noto Wiguna pancen thock cerr! Ora mindhon gaweni.
Arumsari tansaya ngambar. Dudu Kades kang amem saka |
perkarane warga kang sinebut pethingan, nanging kang kuwawa ngadhepi sandhungan pinangka piwulang. Karana iku Arumsari antuk kapercayan saka kabupaten kang nampa proyek nasional. Pabrik tenun, slaras klawan aset kang ana.
“Pak Kades, kadospundi menika? Warga ingkang nggadhahi sabin kidul tanggul menika, owel ngulungaken sitinipun, kamangka ganti rugi sampun murwat!” Palapurane investor marang Kades Noto kalane wis siap samudayane.
“Sampun Pak, sampun kapenggalih awrat, Perkawis menika kula
ingkang badhe ngreripih warga. Sejatosipun, menawi kita menika saged |
ngepek ati, sedaya saged dipunprantasi.”
Pra gantalan wektu, Kades Noto nglumpukake warga ing pendhapa bale desa sinambi ngrahabi pisang goreng lan na; gasari. Manget- manget, nanging ngedhem pikir,
“Sadherek sedaya, kemajengan menika boten badhe lumampah tanpa pembangunan. Pembangunan wonten nedahaken menawi kita majeng. Dados, yen kita boten nyengkuyung ateges boten kepengin
“majeng!” Kades Noto miwiti sesorah,
“Kula menika sarujuk, Pak! Nanging sawah kula mung sapathok, yen kula ulungke terus pripun mangane simah lan anak kula?” panyaute Pak Wongso.
“Nggih, Pak, mangke wong kitha terus mriki! Lha sami mawon!” kandhane Paiman ora kalah sora,
Kades Noto mesem. “Ngaten nggih para sedherek, ati saged
anas nanging pikir kedah sumeleh, Cobi ta dipunpenggalih, nadyan kita menika tetanen kasunyatan taksih nyuwun sewu, kacingkrangan. Panen asring gagal, rabuk awis, kepara taksih tadhah udan, Lha yen wonten brik, kita kantun makarya, para nem-neman ingkang dhateng kitha saged wangsul dhateng dhusun. Menapa boten ateges kita malah saged kumpul sedulur?” Cep klakep, ora ana kang cemuwit, Kades Noto mbacutake. perkawis tiyang kitha, ampun sumelang. Pabrik menika mengulamakan
90
- [ 91 ]salaman. Kanthi rada isin lan pengarep-arep, Narti nanggapi ngulungake
ingane lan mesem ngujiwat. Pak Andhi sekaliyan tanggap ing sasmita. Kanthi sineksen binarung swara azan...
91