Wateké kancil
ing sakwijiné désa. Dèkné pengalamané nenandur, mulané ya diparabi jeneng pak Tani. Pak Sakiran tandurané timun jan nyenengké, awit kétok ijuh-ijuh lan wohé ya ndemenaké. Nanging pak Sakiran sak ungsuman iki rodok mumet ngrasakké, awit dongé wanciné ngunduh timuné siji waé kok ora ènèng sing apik. Dèkné sedi, awit sandang-pangané, namung njagakké sangka sing nenandur. [ 8 ] [ 9 ]
Pak Sakiran mikir: “Kéwan apa ya sing ngrusak tanduranku iki?” Pak Sakiran mulih karo mikirké kepriyé sing bakal bisa ngenèng kéwan kuwi mau.
Tekan omah pak Sakiran sakbaré mangan terus njikuk sepédahé lan budal nang alas nggolèk pulut, awit dèkné arep nggawé pasangan kanggo kéwan sing seneng ngrusak tandurané. Dongé dèkné tekan ngalas, terus nemu kayu sing okèh puluté. Pak Sakiran sedina muput mempeng nggolèk pulut nganti éntuk sak èmbèr. [ 10 ] [ 11 ]
Puluté terus leté dina diéntra lan dipasang nang kayu kaya manungsa kaé. Dikèki sirah, tangan, sikil lan dinggoni topi. Sakbaré terus diencepké nang tengah-tengahé kebon sing ditanduri timun.
Soréné kancil teka arep mangan timun. Kancil alon-alon mlebu nang kebon sing ditanduri timun karo pak Sakiran. Dèkné kagèt weruh wong malang kerik nang tengah-tengané kebon. Kancil mikir: “Luh, wis surup ngéné kok sing nduwé kebon durung mulih, ya.” Nanging kaniyil sangking ngelihé dèkné nékat njajal ngepèk timun siji terus dipangan. [ 12 ] [ 13 ]
Sakbaré mangan timun siji kancil terus mikir: “Luh, wongé kok meneng waé, ya.” Kancil kuwi pancèn nduwèni watek sembrana, dasar wis mangan timun entèk siji, mulané ya metu pikirané ala. Pikirané: “Aku tak njajal ngepèk timun siji menèh, nèk wongé ijik meneng waé, arep tak tempiling tenan.”
Kancil terus ngepèk timun siji menèh, nanging dèkné sing ngepèk timuné karo nyedeki wongé. Timuné terus dipangan mak kremus- kremus nganti entèk timuné siji.
Sakbaré, kancil terus nglirik wongé lan dèkné weruh nèk wongé meneng waé. Kancil mikirké: “Ngentèni apa menèh?” [ 14 ] [ 15 ]Dèkné ngadek mak nyat lan wongé ditempiling mak ceprèt nang sirahé,
Jalaran wong iku mau ora wong tenan nanging pulut sing diéntra wong karo pak Sakiran, dadiné kancil ya terus temèmplèk, ora bisa ucul menèh. Lah nang kono kancil terus bingung. Sangking bingungé sikilé sing ora gupak pulut jawané dinggo nguculi sing temèmplèk nang pulut, nanging saiki malah mèlu kantil pisan. Dadiné kancil sikilé kabèh papat malih kelèt nang puluté sing dipasang karo pak Sakiran. Dèkné saiki ora bisa apa-apa tanpa géyang-péyong nang kono [ 16 ] [ 17 ]nganti pak Sakiran teka nang keboné menèh leté dina.
Pak Sakiran tekan keboné weruh nèk sing tukang nyolongi timuné temèmplèk ngrangkul puluté karo matané kelam-kelom. Kancil terus diuculi sangka puluté lan dipanggul mulih karo pak Sakiran. Tekan omah kancil dilebokké kas lan nduwuré ditindihi watu. Pak Sakiran sangking keselé dina iku, terusan waé dèkné mapan turu.
Ing wanci iku asuné tanggané mlaku-mlaku nang sebelah omah, terus dèkné nggumun weruh kancil dikurungi kas iku. Asu terus takon [ 18 ] [ 19 ]karo kancil; “Luh 'cil, kowé iku ngapa nang kono? Kepriyé kowé kok nganti kecekel tanggaku ta, 'cil? Lah saiki arep kepriyé kowé, 'cil?”
Kancil sing nyauri asu ya kepénak waé: “Aku ora kepriyé-priyé, thsu, awit aku nang kéné iki arep dipèk mantu karo pak Sakiran. Kowé lak ngerti ta, cil, nèk tanggamu iku nduwé anak wédok sing wis gedé? Lah, ya iku sing arep dikawinké karo aku.”
Asu terus takon: “Mosok ya ta, 'cil? Lah kok kowé dikurung ndisik, nèk arep dipèk mantu?” [ 20 ] [ 21 ]
Kancil semaur; “Ya, 'su, awit pak Sakiran wedi nèk aku mlayu lunga, mengko ndak anaké wédok ora payu kawin menèh.”
Asu terus ngomong: “Aku iki jan nggumun tenan karo pak Sakiran. Aku sing dadi tanggané pirang-pirang taun ora tau ditari “kon dadi mantuné. Lah kowé sing lagi wingi waé nang désa kéné kok dipeksa kon dadi mantuné.”
Kancil saiki terus takon karo asu: “Apa kowé kepéngin dadi mantuné pak Sakiran, 'su?”
“Ya 'cil, sakjané aku wis suwi banget sing kepéngin dadi mantuné pak Sakiran.” [ 22 ] [ 23 ]
“Ya, nèk kowé kepéngin dadi mantuné tenan, thsu, énaké ya ngéné waé. Kowé saiki perlu manut aku. Watu sing nang nduwuré kamarku iku digèrèt bèn tiba. Kowé terus mréné mlebu lan aku tak lunga waé. Aku tak ngalah waé, awit kowé sing wis pirang-pirang taun kepéngin dadi mantuné pak Sakiran lan kowé ya tanggané pisan.”
“Ya 'cil, aku gelem manut omonganmu. Aku ora ngerti nèk kowé iku melasan ngono, 'cil. Aku maturkesuwun, ya 'cil.”
Asu terus mlebu nang kasé, terus ditindihi watu menèh karo kancil lan dèkné njrantal sipat kuping sing mlayu lunga. [ 24 ] [ 25 ]
Ora let suwi pak Sakiran tangi, terus sakwat dèkné niliki kancil. Dèkné kagèt weruh nèk kancil wis ora ènèng nang njero kono, nanging asuné tanggané. Dèkné mikir nèk kancil wis dipangan karo asuné tanggané.
Pak Sakiran sangking ingut-inguten terus asuné dipentungi nganti ora kuwat mlaku. Tanggané sing nduwé asuné, uga mèlu jèngkêl lan mêlu ngréwangi mentungi asuné pisan.
Ing wanci iku kancil wis lunga adoh sangka désa kono. Dèkné mblayu karo bungah atiné, awit dèkné saiki wis ora usah sangsi menèh nèk bakal dibelèh karo pak Sakiran. Nanging kebungahané [ 26 ] [ 27 ]kancil namung sediluk lan dina iku pancèn apes awaké kancil. Awit lagi bar waé sing ucul sangka kas, kok ya saiki gejegur sumur sing ora ènèng banyuné. Kancil bisané gejegur sumur mau, awit dèkné sing mblayu karo singsot-singsot ora weruh nèk ngarepé ènèng sumur asat. Kancil saiki entèk-entèkané tingak-tinguk nang njero sumur karo mikir kepriyé sing bakal metu sangka sumuré, Dèkné sangking keselé terus ngglétak nang njero sumur karo nyawang nduwur. Menawa ènèng rong jam suwéné kancil sing lèyèh-lèyèh karo mikir kepriyé sing bakalé bisa [ 28 ] [ 29 ]metu menèh. Terus ndilalahé kok ènèng gajah liwat. Gajah kagèt weruh kancil nang njero sumur kono. Terus takon: “Luh, kowé ngapa nang sumur kono, 'cil?”
Kancil semaur; “Aku iki nyawang méga.”
Gajah terus takon: “Lah nyawang méga kok sangka njero sumur, 'cil?”
Kancil sing semaur: “Kowé iku pancèn gajah goblok namung kokèhan gajih. Apa kowé ora ngerti, nèk kowé nyawang méga sangka njero sumur, kowé bisa weruh isiné sak njeroné méga kabèh?” [ 30 ] [ 31 ]
Gajah malih gebimbang karo pengomongané kancil lan takon: “Lah aku bisané nyawang isiné méga kaya kowé iku kepriyé, 'cil?”
“Lah nèk kowé uga kepéngin ngalami kebungahan sing tak alami ing wanci iki, ya mréné nyemplung aku tak ngalah minggir waé.”
Gajah tanpa mikir sing apik ndisik terus sakwat njegur nang sumuré, Gajah iku awaké gedé, mulané nang njero sumur dèkné ya ora bisa obah rana apa réné. [ 32 ] [ 33 ]
Kancil sangking pinteré terus munggah ancik-ancik gajah. Dongé wis tekan nduwur dèkné terus nyemoni gajah: “Dipénakké sing nyawang isiné méga, ya 'jah?”
Dadiné gajah pasi nang sumur kono ora bisa metu tekané patiné.
Mulané tekané sepréné ènèng tembung; “Senajan kowé pinter, aja nganti kaya kancil.” [ 34 ]