Basa Jawa Ib

by Setyawati

[ Sampul ]

BASA
JAWA

JILID
Ib

PENERBIT
• INTAN •
KLATEN

[ Katrangan ]

Basa Jawa

I b

Sinau maca nulis Basa Jawa
Sekolah Dasar

Kelas 1

Tengah tahun II

karangan

Dra. T. Setyawati
Siswadi, B.A.
dkk

Edisi Katelu
Penerbit Intan

1980

[ Bebuka ]

Pasinaon “Maca lan nulis Wiwitan” punika peranganipun pasinaon Basa Jawi ing Sekolah Dasar.

Pramila buku punika mengku wigatos kalih warni, inggih punika:

1. minangka pasinaon Maca lan Nulis Teknis,
   
2. minangka pasinaon Basa Jawi,
   

Buku punika kadhapuk adhedhasar Metoda Analitik Sintetik (SAS), satunggaling Metoda kangge nggayuh ancasipun pasinaon kalih warni punika.

Wondene pathi sarinipun Metoda SAS makaten inggih punika, cara nyinau "lambang fonim” sarana ngginakaken dhapukanipun ukara, awit suraosipun basa, maknaning ukara saha tegesipun tembung punika badhe nggampilaken pasinaon maos lan nyerat.

Nanging, badhea, kados pundi kemawon, buku punika namung satunggaling pirantosipun pasinaon. Awit saking punika, borong para bapak saha ibu guru ingkang saben diten tansah gulang-gulung kaliyan para putra murid amrih pasinaon maca lan nulis punika saged kaleksanan kanthi sae.

Wasana sadaya panyaruwe katampi kanthi senenging manah.
Nuwun.

Klaten, Januari 1974.

[ 1 ]

Ibutindakpasar
Ibutindakpasar
Ibutindakpasar
Ibutindakpasa
Ibutindakpasar
Ibutindakpasar
Ibutindakpasar


I i = I i


Ibutindakpasar

Ibu tindak pasar

[ 2 ]

martabakikiénak
martabak iki énak

bapaksaréanakamar
bapak saré ana kamar

Iwandolanananalatar
Iwan dolanan ana latar

anibocahpinter
ani bocah pinter

gegerkukenauler
gegerku kena uler

paksabargawépager
pak sabar gawé pager

[ 3 ]

mau awan udan deres
awakku rasané lemes
saben dina bandi sinau
kaca teles iki pépénen

pasaran

welas pasaran ana latar
kancané bocah telu
wanti, lasmi karo kartini
welas tawa: jak rujak
dumadakan udan deres
bocah-bocah teles kebes

[ 4 ]

CempénéBudiloro
CempénéBudiloro
CempénéBudiloro
CempénéBudiloro
CempénéBudiloro
CempénéBudiloro
CempénéBudiloro

Cc = C c

B b = B b

CempénéBudiloro
Cempéné Budi loro

[ 5 ]

Budi tuku pelem
Budi tuku pelem

jam enem bapak tindak sawah
jam enem bapak tindak sawah

apem kaé gawanen réné
apem kaé gawanen réné

jam pitu aku sekolah
jam pitu aku sekolah

jambu iki ora legi
jambu iki ora legi

kaé gambar macan
kaé gambar macan

[ 6 ]

MerinéBudipapat
MerinéBudipapat
MerinéBudipapat
MerinéBudipapat
MerinéBudipapat
MerinéBudipapat
MerinéBudipapat


M m = M m

MerinéBudipapat

Meriné Budi papat

[ 7 ]asuné disawat

siti lagi salat

kaliné asat

Marni tuku sikat gigi

sirahku mumet

salak iki sepet

Minah tuku sega liwet

jarané dipakani suket [ 8 ]

Hadi duwé cempé
Cempéné Hadi papat
saben dina Hadi makani cempéné
pakané suket karo rambanan
Cempéné Hadi lemu-lemu
Cempéné Hadi waras-waras

H h = H h

Hadi duwé cempé

Cempéné Hadi papat

pakané suket karo rambanan

Cempéné Hadi lemu-lemu

[ 9 ]

Budicukur
Budicukur
Budicukur
Budicukur
Budicukur
Budicukur
Budicukur

Budicukur

Budi cukur

[ 10 ]aja lali karo sedulur

aja lali karo sedulur

pager iki mentas dilabur

pager iki mentas dilabur

kaé sepur saka jakarta

kaé sepur saka jakarta

kacuné Harti dipépé
o . . o
kacuné kabur
wah
kacuné Harti kecegur sumur

[ 11 ]

Ikimanukderkuku
Ikimanukderkuku
Ikimanukderkuku
Ikimanukderkuku
Ikimanukderkuku
Ikimanukderkuku
Ikimanukderkuku

Iki manuk derkuku

Iki manuk derkuku

[ 12 ]jamiattukusabuk

jamiat tuku sabuk

sésukMarsumteka

sésuk Marsum teka

Iwanlarawatuk

Iwan lara watuk

Harna lagi wisuh

Muhtar ora weruh

pipiné Burhan abuh

ketemu kanca kudu aruh-aruh [ 13 ]

Ani duwé pitik walik
Ani duwépitikwalik
Ani duwépitikwalik
Ani duwépitikwalik
Ani duwépitikwalik
Ani duwépitikwalik
Ani duwé pitik walik

A a = ɑ ɑ

Aniduwépitikwalik

ɑni duwé pitik walik

[ 14 ]

Ani resik - resik kamar.
ɑni resik-resik kamar

Hasim tuku sawo kecik.
Hasim tuku sawo kecik

nursih gawé sega gurih
nursih gawé sega gurih

kacuné ratih putih
kacuné ratih putih

pitiké dipakani menir
pitiké dipakani menir

pak kadir dadi sopir
pak kadir dadi sopir

[ 15 ]

Ani karo Budi duwé pitik
pitiké wuluné putih
Saben dina pitiké dipakani
ésuk sepisan soré sepisan
pakané gabah karo menir
S s = S s

Awan-awan Sutinah mulih sekolah
Ana dalan wesuh nursih
Sutinah aruh-aruh
Sih, nursih, lagi apo kowe

[ 16 ]

Bapak nandur bayem

Bapak nandur bayem
Bapak nandur ba yem
Bapak nandur b a y e m
Bapak nandur ba yem
Bapak nandur bayem

Bapak nandur bayem

Bapak nandur bayem
Bapak nandur bayem

[ 17 ]

pak Kayat masah kayu
pak Kayat masah kayu

K k = K k

Kadir doyan asem.
Kadir doyan asem

Suraya jajan saté ayam.
Suraya jajan saté ayam

Sugiyah tuku uyah.
Sugiyah tuku uyah

[ 18 ]

Iki bulus
Iki bulus
Iki bulus
Iki bulus
Iki bulus
Iki bulus

Iki bulus

Iki bulus
Iki bulus

[ 19 ]

jayus wedi tikus.
jayus wedi tikus

Kasdi lagi adus.
Kasdi lagi adus

Bukuku direbut panut.
Bukuku direbut panut

Kelapané diparut.
Kelapané diparut

Kasirun nandur timun
yatna tuku sabun
Karo sedulur kudu rukun

[ 20 ]

20

Budi nulis
Budi nulis
Budi nulis
Budi nulis
Budi nulis
Budi nulis
Budi nulis
Budi nulis
Budi nulis

[ 21 ]

Untuné Bikis gigis
Untuné Bikis gigis

Bocah-bocah lagi baris
Bocah-bocah lagi baris

U u = U u

Sigit jerit-jerit
Sigit jerit-jerit

Usman wis pamit.
Usman wis pamit

Sumarlin turu jobin.
Sumarlin turu jobin

[ 22 ]

Budi mau cukur.
Bubar cukur terus adus.
Rambut lan awaké disabun.

R r = R r

ɑni	:	Rus, ayo main tampar!
Rusmi	:	ɑyo! Sapa kancané?
ɑni	:	Kancané yayuk karo Hasnah

[ 23 ]

Omahé Budi cedhak sawah

Omahé Budi cedhak sawah
Omahé Budi cedhak sawah
Omahé Budi cedhak sawah
Omahé Budi cedhak sawah
Omahé Budi cedhak sawah

Omahé Budi cedhak sawah

O o = O o

Omahé Budi cedhak sawah

Omahe Budi cedhak sawah

[ 24 ]

dhadhané yadi lara
dhadhané yadi lara

dhuwitku sepuluh rupiyah
dhuwitku sepuluh rupiyah

Kerdhus kaé wadhah kapur.
Kerdhus kaé wadhah kapur

wedhusé Rustam gedhé
wedhusé Rustam gedhé

[ 25 ]

Rakim	:	"Run, Kasirun, rénéa !"
Kasirun	:	"Ana apa Kim ?"
Rakim	:	"Apa kowé gelem dhuku ?"
Kasirun	:	"gelem endi dhukuné ?"
Rakim	:	"wé la, padha karo aku aku ya gelem kok !"
Kasirun	:	"O ! dak kira kowé tawa dhuku".

[ 26 ]

26

    Iki kapal
Iki kapal
Iki ka pal
Iki k a p a l
Iki ka pal
Iki kapal
Iki kapal
Iki kapal
    Iki kapal

[ 27 ]

dalané diaspal
Bocah-bocah ora kena nakal.
Sapa bal-balan kaé ?

Ani tuku sega pecel.
gegerku gatel
Harun uwis kesel.

Wakul iki isi sega.
Wakul iki isi sega.

W w = W w

Kendhil kaé isi apa?
Kendhil kaé isi apa?

[ 28 ]

jamiltukumanukkutut
Kututéisihgiras.
Kaé,kututédicekel.
Wulunédielus-elus.
Karepésupayalulut.
la,rakkojur
Kututéucul.
Kututémaburanadhuwurwit.

[ 29 ]

Anisenengkembang
Anisenengkembang
Anisenengkembang
Anisenengkembang
Anisenengkembang
Anisenengkembang
Anisenengkembang

Anisenengkembang

ɑni seneng kembang

[ 30 ]Sabendinaakusembahyang.

Saben dina aku sembahyang

Bapaknandurgedhang.

Bapak nandur gedhang

dhuwitéWagiyahilang

dhuwité Wagiyah ilang

PitikéParwiireng.

Pitike Parwi ireng

P p = P p

Parmunlaraweteng.

Parmun lara weteng [ 31 ]Budisenengemping.

Budi seneng emping

tikusédioyakkucing

tikusé dioyak kucing

Pitikkudisamberwulung.

Pitikku disamber wulung

gawéanmuapawisrampung

gawéanmu apa wis rampung [ 32 ]

PakJamaltukangkayu.

PakJamalbisagawébangku.

Gawélawangugabisa.

PakJamalduwébekakaswarna-warna

G g = G g

J j = J j

Pak Jamal tukang kayu
Pak Jamal bisa gawé bangku
Gawé lawang uga bisa
Pak Jamal duwé bekakas
warna-warna

[ 33 ]

Budimenyanyi
Budimenyanyi
Budi menyanyi
Budi menyanyi
Budi menyanyi
Budimenyanyi
Budimenyanyi

Budi menyanyi

Budi menyanyi

[ 34 ]Umarnyaponilatar.

Umar nyaponi latar

Sumurikibanyunébening.

Sumur iki banyuné bening

nyatanyilihbukuku

nyata nyilih bukuku

Budinyangkingtas.

Budi nyangking tas [ 35 ]

Bocahkelassijiajarmenyanyi.
Singmulangbunyoman.
Bocah-bocahmenyanyilaguPelangi
Bubarmenyanyibareng,
Taryanadidhawuhimaju.
TaryanamenyanyilaguGaruda
Pancasila.


T t = T t

TaryanamenyanyilaguGaruda Pancasila.

Taryana menyanyi lagu Garuda Pancasila

Tulustukumenyan.

Tulus tuku menyan

[ 36 ]

Gendéranédikèrèk

Gendéranédikèrèk

Gendéranédikèrèk

Gendéranédikèrèk

Gendéranédikèrèk

Gendéranédikèrèk

Gendéranédikèrèk

Gendéranédikèrèk

Gendérané dikèrèk [ 37 ]Permènkuentèk.

Permènku entèk

Ibu dadèn geni.

Ibu dadèn geni

Cemèngku ireng.

Cemèngku ireng

Pitiké lagi cikèr-cikèr.

Pitiké lagi cikèr-cikèr

Narsun duwé pedhèt.

Narsun duwé pedhèt

Nn= N n

Nyny= Ny ny

Nyatatukuèmbèr.

Nyata tuku èmbèr [ 38 ]DinaSenènperayaan17Agustus.

Bocah-bocahmèluupacara.

Gendéramerahputihdikèrèk.

KabèhmenyanyilaguIndonésiaRaya.

D d = D d

Dina Senèn perayaan 17 ɑgustus
Bocah-bocah mèlu upacara
Gendéra mérah putih dikèrèk
Kabèh menyanyi lagu
Indonesia Raya

[ 39 ]

39

Budi nonton wayang
Budi nonton wayang
Budi nonton wayang
Budi nonton wayang
Budi nonton wayang
Budi nonton wayang
Budi nonton wayang
Budi nonton wayang
Budi nonton wayang

[ 40 ]

 

Kucingku ana ing pawon.
Kucingku ana ing pawon

Ibu mundhut lombok rawit.
Ibu mundhut lombok rawit

Iwak iki alot.
Iwak iki alot

Lisa saka kantor pos.
Lisa saka kantor pos

L l = L l

Léman nyawati dhondhong.
Léman nyawati dhondhong

[ 41 ]

 
Budimanganjagung

Budimanganjagung

Budimanganjagung

Budimanganjagung

Budimanganjagung

Budimanganjagung

Budimanganjagung

Budimanganjagung

Budimanganjagung

Budi mangan jagung

[ 42 ]

 
Rapingun ngemut permèn.

Rapingun ngemut permèn

Tanganku dicakot semut.

Tanganku dicakot semut

Jinem lunga ngaji.

Jinem lunga ngaji

Éajabengok-bengokanakono.

E, aja bengok-bengok ana kono

É é = É é

KaébèbèkéElan

BèbèkéElanlangènanakalèn

[ 43 ]

Salim	:	Run, ayo ngundha layangan. Mumpung anginé gedhé.
Jirun	:	Ayo. Wah, layanganmu kok apik Lim. Sapa sing gawé.
Salim	:	Sing gawé Samingun. La, layanganmu endi?
Jirun	:	Entènana sedhéla. Dak jupuké dhisik.

[ 44 ]

Ani lagi angop

Ani lagi angop

Ani lagi a ngop

Ani lagi a ng o p

Ani lagi a ngop

Ani lagi angop

Ani lagi angop

Ani lagi angop

ɑni lagi angop [ 45 ]

Yèn mangan aja kecap.
Ibu mépé intip.
Bonékahé bisa kedhèp.
Latip duwé tulup.

Y y = Y y

Budi	:	Tip, tip, kuwi apa ta ?
Latip	:	O, kuwi tala.
Budi	:	Dak tulupé ya !
Latip	:	Aja lo! Kuwi tala tawon endhas
Budi	:	Apa tawon endhas gelem ngentup ?
Latip	:	Wé, yèn ngentup Aja takon !