~ Puspa Rinonce ~
Conto unèn-unèn kang kalebu éwoning paribasan, upamané, mangkéné.
| - | Bapa kesulah, anak kepolah. ‘Menawa wong tuwa wis mati, mangka ninggal prakara, anak wajib tanggung jawab.’ Kesulah ‘kena ukuman’, ‘diukum sarana dikrocok ing gegaman (ditumbaki)’. | |
| - | Blilu tau, pinter durung nglakoni. ‘Sanajan wong bodho yèn kulina nindakaké mesthi luwih prigel katimbang wong pinter nanging durung tau nindakaké’. | |
| - | Tuna satak, bathi sanak. ‘Tuna (rugi) dhuwit sathithik ora dadi ngapa, angger wuwuh mitrané.’ |
(2) Bebasan
Bebasan iku unèn-unèn kang ajeg panganggoné, ngemu surasa pepindhan, lan tetembungané mengku teges éntar. Déné kang dipindhakaké yaiku kaanané wong, wewatakan utawa sesipatané wong, utawa tindak-tanduké uwong. Kanthi paugeran iki bisa disumurupi yèn unèn-unèn ing dhuwur mau kang kalebu éwoning bebasan yaiku unèn-unèn (c) ancik-ancik pucuking eri.
Unèn-unèn iki ajeg panganggoné lan ora kena diowahi, upamané, dadi ngadeg ing pucuking eri, ancik-ancik pucuking edom, lan sapiturute. Unèn-unèn iki ngemu surasa ‘kaanané’ wong kang samangsa-mangsa bisa kena ing bebaya’. Ing kéné kaanané wong kang kaya mangkono kuwi dipindhakaké ‘ancik-ancik pucuking eri’.
Kabèh tetembungan kang dianggo ing bebasan kuwi mengku teges éntar, ora mengku teges kang saluguné. Tembung ancik-ancik iku tegesé kang lugu ‘napak, mancad, utawa ngadeg ing sadhuwuring…’, pucuking eri tegesé kang lugu ‘lanciping eri’. Ananging, ing sajroné bebasan mau ancik-ancik mengku teges ‘kaanané’ wong lan pucuking eri mengku teges ‘bebaya’ utawa ‘kasusahan’, was sumelang’.
Conto unèn-unèn kang kalebu éwoning bebasan, upamané, mangkéné.
121
